week 5.3 เทคนิควิธีสอนที่เน้นผู้เรียนเป็นสำคัญ

บทที่2วิธีการสอนและเทคนิคการจัดการเรียนรู้ที่เน้นผู้เรียนเป็นสำคัญ

การเรียนรู้อย่างตื่นตัว (Active Learning)

Active Learning เป็นกระบวนการเรียนการสอนอย่างหนึ่ง แปลตามตัวก็คือเป็นการเรียนรู้ผ่านการปฏิบัติ หรือ การลงมือทำซึ่ง ” ความรู้ “ที่เกิดขึ้นก็เป็นความรู้ที่ได้จากประสบการณ์ กระบวนการในการจัดกิจกรรมการเรียนรู้ที่ผู้เรียนต้องได้มีโอกาสลงมือกระทำมากกว่าการฟังเพียงอย่างเดียว ต้องจัดกิจกรรมให้ผู้เรียนได้การเรียนรู้โดยการอ่าน, การเขียน, การโต้ตอบ, และการวิเคราะห์ปัญหา อีกทั้งให้ผู้เรียนได้ใช้กระบวนการคิดขั้นสูง ได้แก่ การวิเคราะห์, การสังเคราะห์, และการประเมินค่า

การเรียนรู้อย่างแท้จริง

การศึกษาที่แท้จริงอยู่ที่จิตใจไม่ใช่สถานศึกษา การดำรงชีวิตอยู่ในสังคมเป็นการเรียนรู้ที่ "ล้ำค่า" มากที่สุด ใบประกาศหรือปริญญาบัตรเป็นแค่เป็นตัวบ่งบอกระดับการศึกษาของสังคมที่กำหนดขึ้นเท่านั้น สำคัญที่สุดอยู่ที่จิตใจ และทักษะในการดำรงชีวิตคู่คุณธรรม ที่จะต้องใช้เพื่อดำรงชีวิตอยู่ในสังคมได้อย่างมีความสุขปราศจากการเบียดเบียนเพื่อนร่วมโลกทุกทิศทางตลอดอายุขัยของตัวเอง

เทคนิคกับวิธีการสอนคืออะไร

          คำว่า “วิธีการสอน” “กลยุทธ์การสอน” และ”เทคนิคการสอน” ในบางครั้งมีการใช้ที่คล้ายคลึงกัน จนไม่สามารถบอกถึงคำจำกัดความที่ชัดเจนของแต่ละคำได้ เมื่อลองค้นคว้าถึงความหมายของคำหลักแต่ละคำพบว่า ตามพจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2542 ได้ให้ความหมาย ไว้ดังนี้

         วิธีการ หมายถึง วิธีปฏิบัติตามหลักการขั้นตอนอย่างเป็นระบบ

         กลยุทธ์ หมายถึง วิธีการที่ต้องใช้กลอุบายต่างๆ,เล่ห์เหลี่ยมในการต่อสู้

         เทคนิค หมายถึง ศิลปะหรือกลวิธีเฉพาะวิชานั้นๆ

นอกจากนี้ ทิศนา  แขมมณี ยังได้ให้นิยามของวิธีการสอน และเทคนิคการสอน ดังนี้

        “วิธีการสอน คือ ขั้นตอนที่ผู้สอนดำเนินการให้ผู้เรียนเกิดการเรียนรู้ตามวัตถุประสงค์ด้วยวิธีการต่างๆ ที่แตกต่างไปตามองค์ประกอบและขั้นตอนสำคัญอันเป็นลักษณะเฉพาะหรือลักษณะเด่นที่ขาดไม่ได้ของวิธีนั้นๆ” (ทิศนา  แขมมณี, 2551 : 323)

        “เทคนิคการสอน หมายถึง กลวิธีต่างๆที่ใช้เสริมกระบวนการสอน ขั้นตอนการสอน หรือการกระทำต่างๆ ในการสอนให้มีคุณภาพและประสิทธิภาพเพิ่มขึ้น” (ทิศนา  แขมมณี, 2551 : 386)

         ดังนั้น จากความหมาย และนิยามดังกล่าวข้างต้น จึงสรุปได้ว่า

วิธีการสอน จะเป็นขั้นตอนการสอนที่ทำให้ผู้เรียนบรรลุวัตถุประสงค์

เทคนิคการสอน เป็นวิธีการเสริมที่จะช่วยให้วิธีการสอนเกิดประสิทธิภาพมากขึ้น

กลยุทธ์การสอน คือ วิธีการสอนที่ใช้เทคนิคการสอนมาช่วยในการจัดการเรียนรู้ให้เกิดประสิทธิภาพ

และสรุปเป็นสมการได้ดังนี้

กลยุทธ์การสอน = วิธีการสอน + เทคนิคการสอน

เอกสารอ้างอิง

ทิศนา แขมมณี. ศาสตร์การสอน: องค์ความรู้เพื่อการจัดกระบวนการเรียนรู้ที่มีประสิทธิภาพ. พิมพ์ครั้งที่ 7.   กรุงเทพมหานคร: สำนักพิมพ์แห่งจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย, 2551.

เทคนิคการใช้ผังกราฟฟิก

1. ผังความคิด (A Mind Map) 
2. ยังมโนทัศน์ (A Concept map) 
3. ผังแมงมุม (A Spider Map) 
4. ผังก้างปลา (A fish borne Map)

1.ผังความคิด (A Mind Map)

       เป็นการแสดงความสัมพันธ์ของสาระหรือความคิดต่างๆให้เห็นในภาพรวม โดยใช้เส้น คํา ระยะห่างจากจุดศูนย์กลาง สี เครื่องหมาย รูปทรงเรขาคณิต และภาพ แสดงความหมาย และความเชื่อมโยงของความคิดหรือสาระนั้นๆ มีขั้นตอนหลักๆ ในการทําดังนี้
       1.1 เขียนความคิดรวบยอดหลักไว้ตรงกลาง แล้วแตกสาขาออกไปเป็นความคิดรวบยอดย่อยๆ
       1.2 เขียนคําที่เป็นตัวแทนความหมายของความคิดนั้นๆลงไป และใช้รูปทรงเรขาคณิตแสดง ระดับของคํา คําใดอยู่ในขอบเขตหรือระดับเดียวกัน ใช้รูปทรงเรขาคณิตเดียวกันล้อมกรอบคํานั้น
       1.3 ลากเส้นเชื่อมโยงความคิดเพื่อแสดงความสัมพันธ์ของความคิดต่างๆ อาจเป็นเส้นตรง โค้ง ลูกศร เส้นประ
       1.4 ใช้สัญลักษณ์ต่างๆ เป็นตัวแทนความหมายของ ความคิดและความรู้สึกต่างๆ
       1.5 สร้างผังความคิดให้สมบูรณ์ ตามความเข้าใจของตน

2. ผังมโนทัศน์ (A Concept map)

เป็นการแสดงมโนทัศน์หรือความคิดรวบยอดใหญ่ไว้ตรงกลาง และแสดงความสัมพันธ์ ระหว่างมโนทัศน์ใหญ่และย่อยตามลําดับขั้น ด้วยเส้นเชื่อมโยง

3.ผังแมงมุม (A Spider Map)

เป็นการแสดงมโนทัศน์อีกรูปแบบหนึ่ง ซึ่งมีลักษณะคล้ายใยแมงมุม

4. ผังก้างปลา (A fish borne Map)

เป็นผังที่แสดงสาเหตุของปัญหาซึ่งมีความซับซ้อน ช่วยทําให้เห็นสาเหตุหลักและสาเหตุ ย่อยที่ชัดเจน

เทคนิคตระกูล K

1.KWL

2.KWLplus

3.KWLH

4.KWDL

1.KWL

Know (รู้อะไรบ้าง)

Want to know (ต้องการรู้อะไร)

Learned (เกิดการเรียนรู้อะไร)
ขั้นตอนการเรียนรู้ KWL

1. เลือกบทอ่านที่น่าสนใจหรือบทอ่านที่ผู้เรียนต้องเรียนรู้

2. ทําตาราง KWL ให้กับผู้เรียน

3. ถามผู้เรียนว่ารู้อะไรบ้าง

4. ถามผู้เรียนว่าต้องการรู้อะไรจากเรื่องที่อ่าน (W) แล้วบันทึก

5. ให้นักเรียนอ่านบทอ่านแล้วบันทึกว่ารู้อะไรบ้าง (L) หลังการอ่าน

จุดเด่นของการจัดการเรียนรู้ KWL

1. นํามาใช้เพื่อพัฒนาการอ่านได้ทุกระดับ ทุกรายวิชา

2. นํามาใช้พัฒนาความสามารถในการคิดหรือพัฒนาทักษะการคิดได้

ตัวอย่างการจัดการเรียนรู้ KWL

2.KWL plus

plus = ทําแผนผังมโนทัศน์

Know (รู้อะไรบ้าง)

What do we want to learn (ต้องการรู้อะไร)

What did we Learned (เกิดการเรียนรู้อะไร)

ขั้นตอนการจัดการเรียนรู้ KWL plus

1. เลือกบทอ่านที่น่าสนใจหรือบทอ่านที่ผู้เรียนต้องเรียนรู้

2. ทําตาราง KWL plus ให้กับผู้เรียน

3. ถามผู้เรียนว่ารู้อะไรบ้าง (K) จากเรื่องที่กําหนดให้ แล้วบันทึก

4. ถามผู้เรียนว่าต้องการรู้อะไรจากเรื่องที่อ่าน (W) แล้วบันทึก

5. ให้นักเรียนอ่านบทอ่านแล้วบันทึกว่ารู้อะไรบ้าง (L)หลังการอ่าน

6. ทําแผนผังมโนทัศน์ (Mind Mapping หรือ Concept Mapping)

จุดเด่นของการจัดการเรียนรู้ KWL plus

1.นํามาใช้เพื่อพัฒนาการอ่านได้ทุกระดับ ทุกรายวิชา

2. นํามาใช้พัฒนาความสามารถในการคิดหรือพัฒนาทักษะการคิดได้

3. นํามาใช้พัฒนาการลําดับขั้นตอนการคิดแบบรวบยอดของผู้เรียนได้
ตัวอย่างการจัดการเรียนรู้ KWL plus

3.KWDL

What to know (รู้อะไรบ้าง)
What we want to know (ต้องการรู้อะไร)
What we do (มีวิธีหาคำตอบอย่างไร)
What we Learned (เกิดการเรียนรู้อะไร)
ขั้นตอนการจัดการเรียนรู้ KWDL
        1.เลือกบทอ่านที่ผู้เรียนต้องเรียนรู้หรือโจทย์ปัญหาคณิตศาสตร์ที่ต้องทำ
        2.ทำตาราง KWDL ให้กับผู้เรียน
        3.ถามผู้เรียนว่ารู้อะไรบ้าง (K) จากเรื่องที่กำหนดหรือโจทย์ฯแล้วบันทึก
        4.ถามผู้เรียนว่าต้องการรู้อะไรจากเรื่องหรือโจทย์ต้องการรู้อะไร (W) แล้วบันทึก
        5.ให้ผู้เรียนบอกวิธีดำเนินการเพื่อหาคำตอบ (D) จากสิ่งที่ต้องการรู้หรือโจทย์ใน W
        6.ให้นักเรียนอ่านบทความแล้วอ่านบันทึกว่ารู้อะไรบ้าง (L)หรือคำตอบคืออะไร
จุดเด่นของการจัดการเรียนรู้ KWDL
        1.นำมาใช้เพื่อพัฒนาการแก้โจทย์ปัญหาคณิตศาสตร์
        2.นำมาใช้พัฒนาความสามารถในการคิดหรือพัฒนาทักษะการคิดได้
        3.นำมาใช้พัฒนาผู้เรียนในด้านทักษะกระบวนการ
ตัวอย่างการจัดการเรียนรู้ KWDL

4.KWLH

Know (รู้อะไรบ้าง)

What to learn (ต้องการรู้อะไร)

What they learn as they read (รู้อะไรบ้างจากการเรียน)
How we can Learned more (จะหาความรู้เพิ่มเติมโดยวิธีใด)
ขั้นตอนการจัดการเรียนรู้ KWLH
        1. กําหนดคําหรือเรื่องที่ต้องการจัดการเรียนรู้
        2. ทําตาราง KWLH ให้กับผู้เรียน
        3. ถามผู้เรียนว่ารู้อะไรบ้าง (K) จากคําหรือเรื่องที่กําหนดให้ แล้วบันทึก
        4. ถามผู้เรียนว่าต้องการรู้อะไรจากคําหรือเรื่องที่กําหนดให้ (W) แล้วบันทึก
        5. ให้ผู้เรียนอ่านเรื่องราวจากคําหรือเรื่องที่กําหนดให้แล้วบันทึกว่ารู้อะไรบ้างหลังการอ่าน(L)
        6. ให้นักเรียนระบุว่าจะหาความรู้เพิ่มเติมได้ด้วยวิธีใด (H)
จุดเด่นของการจัดการเรียนรู้ KWLH
        1. นํามาใช้จัดการเรียนรู้ได้ทุกกลุ่มสาระ
        2. นํามาใช้พัฒนาความสามารถในการคิดหรือพัฒนาทักษะการคิดได้
        3. นํามาใช้พัฒนาทักษะการอ่านได้
        4. นํามาใช้ในการให้ผู้เรียนรู้จักวางแผนค้นคว้าหาความรู้เพิ่มเติม

เทคนิคการสอนการคิดสร้างสรรค์โดยใช้ภาพแบบ PWIM (Picture Word Inductive Model)

        ลักษณะสําคัญ คือ ใช้รูปภาพที่สอดคล้องกับสาระวัตถุประสงค์ และวัยของผู้เรียนเป็นสื่อที่ นําไปสู่ การรู้คําศัพท์ วลี ประโยค ข้อความ จนถึงการอ่านและการเขียนที่ซับซ้อนยิ่งขึ้น โดยมีการฝึก ซ้ำๆ เป็นปริมาณมากๆ และสร้างความเข้าใจเกี่ยวกับความคิดรวบยอด และหลักการด้วยตนเอง ด้วยวิธีคิดแบบอุปนัย และที่สําคัญเป็นการเรียนรู้ที่เริ่มจากตัวผู้เรียน
วิธีดําเนินการ
        1. เริ่มต้นด้วยการใช้รูปภาพที่ประกอบด้วยวัตถุ สิ่งของ ฉาก เหตุการณ์ สถานการณ์ (ที่นักเรียนรู้จักคุ้นเคย) ให้นักเรียนสังเกต ช่วยกันระบุคําต่างๆ เหตุการณ์ การปฏิบัติที่ปรากฏ ในรูปภาพ (Words and Actions)
        2. ครูโยงภาพกับคําศัพท์ หรือคําที่นักเรียนเสนอ นักเรียนพูดออกเสียงและสะกดคําที่ได้ จากภาพ โดนครูคอยแนะนําแก้ไขให้ออกเสียงให้ถูกต้อง
        3. นักเรียนช่วยกันจัดกลุ่มคํา หรือจัดประเภทคํา หรือคําศัพท์ที่ระบุจากภาพ (ความคิด รวบยอด มีการจําแนก จัดกลุ่ม ขึ้นอยู่กับวัยและระดับประสบการณ์ของนักเรียน)
        4. นักเรียนฝึกเขียนวลี แต่งประโยคจากคําศัพท์ต่างๆ
       5. นักเรียนฝึกเขียนข้อความ ย่อหน้า และเขียนเรื่องจากภาพ ใช้การฝึกอย่างน้อย 20 ครั้ง/เรื่อง)

สรุปความเข้าใจจากชิ้นงานในชั้นเรียน

 1 วิธีการสอนที่เน้นผู้เรียนเป็นสำคัญ 

     วิธีการสอนที่เน้นผู้เรียนเป็นสำคัญ เป็นกระบวนการที่ทำให้ผู้เรียนได้เรียนรู้สิ่งต่างๆโดยวิธีที่เหมาะสมเพื่อให้บรรลุตามวัตถุประสงค์ซึ่งได้แก่ 1.วิธีการสอนแบบแก้ปัญหา 2.วิธีการสอนแบบแสดงบทบาท 3.วิธีการสอนแบบวิทยาศาสตร์ 4.วิธีสอนตามขั้นที่ 4 ของอริยสัจ 5.วิธีการสอนแบบทดลอง 6.วิธีการสอนแบบอภิปราย 7.วิธีการสอนแบบจุลภาค 8.วิธีการสอนแบบโครงการ 9.วิธีสอนแบบหน่วย 10.วิธีการสอนแบบศูนย์การเรียน 11.วิธีการสอนโดยใช้บทเรียนแบบโปรแกรม 12.บทเรียนโมดูล 13.คอมพิวเตอร์ช่วยสอน 16.การสอนแบบ 4 MAT 17.แผนการสอนแบบ CIPPA 18.วิธีสอนแบบ Storyline

 2 รูปแบบการเรียนการสอนที่เน้นผู้เรียนเป็นสำคัญ 

    รูปแบบการเรียนการสอนที่เน้นผู้เรียนเป็นสำคัญ เทคนิคที่ช่วยให้การเรียนการสอนมีคุณภาพมากยิ่งขึ้น ซึ่งได้แก่ 1.กระบว­นการสืบค้น 2.การเรียนรู้แบบค้นพบ 3.การเรียนรู้แบบแก้ปัญหา 4.การเรียนรู้แบบสร้างแผนผัง 5.การตั้งคำถาม 6.การศึกษาเป็นรายบุคคล 7.การจัดการเรียนการสอนที่ใช้เทคโนโลยี8.อภิปรายกลุ่มใหญ่ 9.อภิปรายกลุ่มย่อย 10.การฝึกปฏิบัติการ 11.เกม 12.กรณีศึกษา 13.สถานการณ์จำลอง 14.ละคร 15.บทบาทสมมุติ 16.การเรียนแบบร่วมมือ 17.การเรียนรู้แบบมีส่วนร่วม 18.การเรียนการสอนแบบบูรณาการ

 3 เทคนิควิธีสอนที่เน้นผู้เรียนเป็นสำคัญเพื่อนำไปสู่การจัดการเรียนการสอน 

เทคนิควิธีสอนที่เน้นผู้เรียนเป็นสำคัญเพื่อนำไปสู่การจัดการเรียนการสอน กลวิธีต่างๆ ที่ใช้เสริมขั้นตอนการสอน กระบวนการสอน วิธีการสอน หรือการกระทําใดๆ ทางการสอน เพื่อช่วยให้การสอนมีคุณภาพมากขึ้น ตัวอย่างเช่น วิธีสอนแบบบทบาทสมมติ, วิธีสอนโดยกรณีศึกษา, วิธีสอนโดยใช้เกม, วิธีสอนแบบสถานการณ์จําลอง, วิธีสอนโดยการทดลอง, วิธีสอนโดยใช้การนิรนัย, วิธีสอนโดยใช้การอุปนัย เป็นต้น

4 เทคนิคการใช้ผังกราฟิก

 เทคนิคการใช้ผังกราฟิกเป็นการสอนโดยให้ผู้เรียนทำความเข้าใจกับสิ่งที่เรียนและให้สรุปให้เป็นแผนภาพตามความเข้าใจของตนเอง เช่น ผังความคิด, ผังมโนทัศน์, ผังแมงมุม, ผังก้างปลา เป็นต้น

                                

5 การเรียนการสอนที่เน้นผู้เรียนเป็นสำคัญ

 การเรียนการสอนที่เน้นผู้เรียนเป็นสำคัญ ป็นการจัดกระบวนการการเรียนรู้แบบใหม่ ที่มีลักษณะแตกต่างจากการจัดกระบวนการเรียนรู้แบบเดิมทั่วไปคือ 1.ผู้เรียนมีบทบาทรับผิดชอบต่อการเรียนรู้ของตน 2.เนื้อหาวิชามีความสำคัญและมีความหมายต่อการเรียนรู้ 3.การเรียนรู้จะประสบผลสำเร็จหากผู้เรียนมีส่วนร่วมในกิจกรรม 4.สัมพันธภาพระหว่างผู้เรียน 5.ผู้สอนคือผู้อำนวยความสะดวกและเป็นแหล่งความรู้ 6.ผู้เรียนมีโอกาสเห็นตนเองในแง่มุมที่แตกต่างไปจากเดิม 7.การศึกษาคือการพัฒนาประสบการณ์ของผู้เรียนในด้านต่างๆ

 6 เทคนิคการจัดการเรียนรู้ที่เน้นผู้เรียนเป็นสำคัญ 

 เทคนิคการจัดการเรียนรู้ที่เน้นผู้เรียนเป็นสำคัญ คือการจัดการเรียนการสอนให้ผู้เรียนมีบทบาทสำคัญในการเป็นผู้เรียนรู้ โดยพยายามจัดกิจกรรมให้ผู้เรียนได้สร้างความรู้ ได้มีปฏิสัมพันธ์กับบุคคล สื่อ และสิ่งแวดล้อมต่างๆ โดยใช้กระบวนการต่างๆ เป็นเครื่องมือในการเรียนรู้และผู้เรียนมีโอกาสนำความรู้ที่ได้ไปประยุกต์ใช้ในสถานการณ์อื่น

 การจัดการเรียนรู้ที่เน้นผู้เรียนเป็นสำคัญ 

 การจัดการเรียนรู้ที่เน้นผู้เรียนเป็นสำคัญ คือการจัดการเรียนรู้ให้ผู้เรียนเกิดความรู้เพื่อให้ผู้เรียนแต่ละคนพัฒนาตนเองสูงสุด ตามกำลังหรือศักยภาพของแต่ละคน แต่เนื่องจากผู้เรียนแต่ละคนมีความแตกต่างกันจึงควรมีการจัดการที่เหมาะสมในลักษณะที่ แตกต่างกัน ตามเหตุปัจจัยของผู้เรียนแต่ละคน และผู้ที่มีบทบาทสําคัญในกลไกของการจัดการนี้คือ ครู แต่จากข้อมูลอันเป็นปัญหาวิกฤตทางการศึกษา และวิกฤตของผู้เรียนที่ผ่านมา แสดงให้เห็นว่า ครูยังแสดงบทบาทและทําหน้าที่ของตนเองไม่เหมาะสม จึงต้องทบทวนทําความเข้าใจ ซึ่งนําไปสู่ การปฏิบัติเพื่อแก้ไขปัญหาวิกฤตทางการศึกษาและวิกฤตของผู้เรียนต่อไป

อ้างอิง
พิจิตรา ธงพานิช. วิชาการออกแบบและการจัดการเรียนรู้ในชั้นเรียน. พิมพ์ครั้งที่ 3 นครปฐม : โรงพิมพ์มหาวิทยาลัยศิลปากร วิทยาเขตพระราชวังสนามจันทร์, 2560.